Kamu alacaklarının tanımı, korunması, ödenmesi, tecili, ertelemesi, cebren tahsili, ödeme emrine itirazı, menkul ve gayrimenkul mallarının haczi ve satılması, kamu borçlusunun iflas yolu ile takibi, zamanaşımı ve terkini ile bu işlemleri yürütenlerin uymaları gerekenler yasaklar 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre takip edilmektedir. Kanunun 58’nci maddesinin 5’nci fıkrası Anayasa Mahkemesi kararı ile iptal edilmeden önceki düzenlemeye göre, ödeme emrine karşı açılan davalarda; kamu borçlusunun haksız çıkması halinde haksız çıktığı kısmı üzerinden ayrıca yüzde 10 zam alınmaktaydı. Bu yasal düzenleme Anayasa Mahkemesine açılan bir dava sonucunda Anayasa Mahkemesi’nin 21/4/2022 tarihli ve E: 2021/119, K: 2022/48 sayılı Kararı ile iptal edilmiştir.  

DÜZENLEME NASILDI? 

 Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunu’nun 58’nci maddesi ödeme emrine itirazı düzenlemektedir. 

Buna göre; ‘’Kendisine ödeme emri tebliğ olunan şahıs, böyle bir borcu olmadığı veya kısmen ödediği veya zamanaşımına uğradığı hakkında tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde alacaklı tahsil dairesine ait itiraz işlerine bakan vergi itiraz komisyonu nezdinde itirazda bulunabileceğini, İtirazın şekli, incelenmesi ve itiraz incelemelerinin iadesi hususlarında Vergi Usul Kanunu hükümleri uygulanacağı’’ düzenlenmiştir. 

 Anayasa Mahkemesi Kararı ile iptal edilen düzenleme ise; ‘’İtirazında tamamen veya kısmen haksız çıkan borçludan, hakkındaki itirazın reddolunduğu miktardaki amme alacağı %10 zamla tahsil edilir.’’ Şeklindeydi. 

HAKSIZ ÇIKMA ZAMMI UYGULAMASI 

 Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanunun 1953 yılında yürürlüğe girmiş, bundan önce ise Tahsili Emval Kanunu uygulanmaktaydı. Kamu alacaklarının tahsili için Osmalı’dan beri 14 tane kanun yürürlüğe girmiştir.  

İptal edilen Kanunun 58/5’nci maddesi ile ilgili Karar’ın bazı önemli başlıklarını karar gerekçesinden hareketle kısaca açıklamaya çalışalım. İptal edilen düzenlemenin ‘’İtirazında tamamen veya kısmen haksız çıkan borçludan, hakkındaki itirazın ret olunduğu miktardaki amme alacağı %10 zamla tahsil edilir.”  Şeklindeydi. Anayasa’nın ilgili maddelerine aykırılığı ileri sürülerek iptali istenilmiş ve iptal edilmiştir. Bu iptalin bazı önemli gerekçe başlıkları aşağıdaki gibidir. 

DÜZENLEME MÜLKİYET HAKKINI İHLAL EDİYOR 

Anayasa’nın 35. Maddesi; “Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz.’ Hükmü ile güvenceye bağlanan mülkiyet hakkı, ekonomik değeri ifade etmektedir. Bu düzenleme ile mülkiyet hakkı zedelenmiştir.  

Borca itiraz ettiği ve itirazı ret edildiği için alacağının %10 zamla tahsil edileceğinin öngörülmesi borçlunun mal varlığından bir azalmayı sağlayacağından kişinin mülkiyet hakkına yönelik düzenleme yapıldığı anlamına gelmektedir.  

DÜZENLEME HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE SINIRLAMA GETİRMEKTEDİR. 

Haksız çıkma zammı uygulaması Anayasa’mızın 13’ncü maddesinde; ‘’temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmayacağı, yasa ile yapılacak düzenlemenin de Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacağını’’ düzenlenmektedir.  

Ödeme emrine karşı açılan davaların açılmasını zorlaştırmak suretiyle kamu alacağının tahsilinin sürüncemede bırakılmasının önlenmesi şeklindeki kamu yararının amaçlanması sınırlamanın ölçülü olma anayasal kuralına ters düşmektedir. 

Nitekim, yürütmenin durdurulmasına karar verilmediği sürece ödeme emrine karşı dava açılması tahsil işlemlerini zaten durdurmamaktadır. Gereksiz yere dava açılmasının zorlaştırılması suretiyle kamu alacağının tahsilinin sürüncemede bırakılmamasını önlediğinden de söz edilemez. 

HAKSIZ ÇIKMA ZAMMINA BİR ÜST SINIRLAMA GETİRİLMEMİŞTİR